موتورخانه یا پکیج؟ تصمیمی مهم و اثرگذار در مدیریت هزینه، میزان امنیت و خطرات جانی و تجربه جهانی
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های یک ساختمان، یا به عبارتی قلب یک ساختمان سیستم تاسیساتی آن است. انتخاب نوع سیستم گرمایش و سرمایش در چرخه طول عمر یک ساختمان، نقش بسیار اساسی در کیفیت زندگی تمامی افراد حاضر در آن و همچنین تاثیر ماندگار بر محیط زیست دارد.
این اثر با توجه به نوع ساختمان از ۳۰ سال تا چندین دهه بهره‌برداری ساختمان ماندگار خواهد بود. انتخاب سیستم گرمایش و سرمایش مناسب توسط کارفرما برای پروژه به عوامل مختلفی وابسته است که برخی از آنها عبارتند از کاربری، تعداد واحد، موقعیت جغرافیایی، سطح اقتصادی و مصرف‌کننده و … .
عموماً در ساختمان‌های در حال ساخت جهت گرمایش، بین دو سیستم موتورخانه‌مرکزی و پکیج انتخاب صورت می‌پذیرد. برای سیستم سرمایش بین چیلر‌مرکزی و سیستم‌های مستقل مانند سیستم VRF، اسپلیت، داکت‌اسپلیت برای واحد، مینی‌چیلر و همچنین سیستم‌های تبخیری مانند کولر آبی و کولر سلولوزی انتخاب صورت می‌پذیرد.
در این مقاله به صورت اختصاصی به بررسی تفاوت های اساسی بین سیستم موتورخانه مرکزی و پکیج می‌پردازیم، تــا انتخاب برای سـازندگان و انبوه سـازان و تصمیم گیرندگان آسـانتر شــود.
مقایسه هزینه تجهیزات و اجرا برای سازنده در دو سیستم پکیج و موتورخانه
یکی از سوالات اصلی سازندگان مقایسه هزینه اجرای سیستم موتورخانه در مقابل پکیج است. سیستم موتورخانه مرکزی در ساختمان‌های بالاتر از حدود ۱۰ واحد برای سازنده از پکیج ارزانتر تمام می‌شود.
در ساختمان‌های بیش از ۱۰ واحد، قیمت تمام شده یک سیستم موتورخانه مرکزی شامل دیگ و پمپها و لوله و لولهکشی در مقایسه با سیستم پکیچ به تعداد واحدها و لوله کشی های مجزا و کنتورهای گاز مجزا برای هر واحد و لوله کشی‌های مستقل آب کمتر است.
هر چه تعداد واحدها بیشتر شود، هزینه اجرای موتورخانه در مقایسه با هزینه اجرای پکیج کاهش مییابد. در واحدهای کمتر از ۱۰ واحد حدود ۲۰ درصد اجرای موتورخانه از سیستم پکیج گرانتر تمام می‌شود. البته در صورتی که در محاسبه قیمت فقط هزینههای لولهکشی و اجرا مدنظر نباشد و فضای اضافه شده در هر واحد مورد توجه قرار بگیرد یا مطلوبیت و امکان فروش سریعتر و گرانتر به دلیل ارتقای سیستم رفاهی در نظر گرفته شود، موتورخانه بسیار ارزانتر تمام می‌شود.
تصویر زیر ساختمان با ۳۰ پکیج و ۳۰ کنتور گاز و ۳۰ لوله گاز در مقایسه با ساختمان دارای موتورخانه با یک لوله و یک کنتور گاز می باشد
موتورخانه یا به تعداد واحدها پکیج!
ساختمان با موتورحانه مرکزی دارای یک خط لوله از موتورخانه است که در فضای مشاعات زیر زمین یا بالای ساختمان قرار می گیرد.
مقایسه از منظر فضای اشغال شده جهت لوله کشی
در سیستم های مستقل مانند پکیج به تعداد واحد نیاز به لوله کشی گاز است. این حجم از لوله کشی باعث کاهش مساحت لابی و فضای عمومی می شود که به علت تامین فضای عمومی ناچاراً از فضای واحد گرفته می شود.
در تصویر زیر به علت تامین فضای راهرو واحدها فضای به ابعاد ۴۰*۳۲۰ سانتی متر از اتاق خواب یکی از واحد ها گرفته شده است. بین ۰.۵ متر مربع تا ۱.۵ متر مربع از مساحت هر واحد کاسته می شود که در مجموع واحدها، گاهاً تا چند ده متر از کل زیربنای قابل فروش واحدها کم می شود که معنی صدها میلیون تومان ضرر برای سازنده است.
عموماً در چنین ساختمان هایی، برای تفکیک بودن آب نیز در صورت امکان به تعداد واحدها لوله کشی انجام می شود که این امر یعنی یک داکت دیگر برای لوله های مجزا آب!! در ساختمان‌های دارای پکیج نیاز است تا لوله گاز مجزا برای هر واحد و همچنین برای تفکیک آب، لوله های مجزا به صورت مستقل کشیده شود. این امر باعث می شود تا فضای بیشتری نسبت به یک لوله کشی نیاز باشد که نتیجه آن کاهش زیر بنای مفید هر واحد است.
مقایسه موتورخانه مرکزی و پکیج از منظر بهره‌برداری
در ساختمان های دارای پکیج هنگام خرابی یا نیاز به سرویس، حتماً باید شخص به تنهایی اقدام به درخواست تعمیرکار نماید که این امر با مشکلات متعددی همچون نیاز به حضور در منزل هنگام تعمیر، احتمال حضور سرویس کار ناشی، دریافت هزینه های غیر متعارف و حضور فرد غریبه در منزل می شود ولی در صورت استفاده از موتورخانه مرکزی، تعمیرات برای تمام واحدها توسط یک تعمیرکار انجام می شود و نیازی به حضور افراد ساکن در منزل نیست و هزینه نگهداری سیستم موتورخانه به دلیل سادگی تجهیزات طی مدت چند دهه به مراتب کمتر از هزینه پرداخت شده توسط تک تک افراد برای سیستم پکیج خواهد بود.
بزرگترین سیستم موتورخانه مرکزی، از هر تجهیز دو یا سه دستگاه نصب گردیده و یک دستگاه رزرو دیده شده است و هیچگاه سیستم مختل و خاموش نمی شود. برعکس سیستم پکیج که گاهی جهت تعمیر و تامین قطعه مورد نظر ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول کشیده است.
در ساختمان هایی که اجبار به نصب دودکش جهت پکیج است، فضای قابل توجهی از واحد به این موضوع اختصاص دارد و اینکه در ساختمان هایی که فضای تراس کوچکی دارند وجود یک پکیج دردسرساز می شود.
مقایسه موتورخانه مرکزی و پکیج از منظر امنیت
یکی از مهمترین ایرادات پکیج، امنیت آن است. امنیت پایین در سیستم پکیج به چند دلیل است. ابتدا نیاز به لوله کشی گاز بسیار بیشتر در داخل ساختمان و همچنین وجود شعله و دودکش در داخل واحد که احتمال جدا شدن اتصالات یا کیپ شدن لوله دودکش و خفگی بر اثر گاز مونوکسید از عواقب آن است.
در هنگام استفاده از پکیج و سیستم لوله کشی مجزا، بایستی بـه تعداد واحدها لوله مجزا کشیده شود. یعنـی در سـاختمان ۹۹ واحدی بجای یـک لولـه گاز ۹۹ عـدد لولـه گاز مجـزا از ابتدای سـاختمان کشیده شود کـه احتمال شکستگی یـا نشتی از درزجوش‌هـا یـا در مواقع زلزله و یـا سوراخ کردن اشتباهی یکی از لوله‌هـا توسـط ساکنین بسـیار بـالا اسـت. بـه عنوان مثال احتمال نشـت لولـه گاز در سـاختمان ۹۹ واحـدی دارای پکیـج، ۹۹ برابر یـک سـاختمان ۹۹ واحـدی دارای یـک موتورخانه مرکزی اسـت.
در صـورت نصـب پکیـج در داخـل واحـد، احتمـال خفگی بـر اثـر گاز مونوکسـیدکربن بسـیار جدی اسـت. گرفتگی لولـه دودکـش و همچنیـن جداشـدن اتصـالات دودکـش عمومـاً باعـث ایـن مشکل می‌شـوند. صــدای روشـن و خامـوش شــدن پمـپ سیرکولاســیون پکیــج باعث کاهش آسـایش سـاکنین و ایجــاد آلودگی صوتی می‌شود کــه در یک سـاختمان ۹۹ واحدی تاثیر روی آسایش زندگی حداقل ۳۰۰ نفر بــه صورت مسـتقیم در طول حداقل ۳۰ سال دارد.
